سخنرانی نماینده جمهوری اسلامی ایران در اجلاس غازان روسیه پیرامون افغانستان

متن کامل سخنرانی دکتر کاظمی قمی نماینده ویژه رئیس جمهور و سفیر کشورمان در افغانستان در اجلاس روسیه

دکتر کاظمی قمی در نشست روسیه درباره افغانستان که با حضور همسایگان افغانستان برگزار شده بود شرکت کرده و به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران به ایراد سخنرانی پرداختند.(متن پیوست)

به نام خدا

متن سخنرانی جناب آقای کاظمی قمی نمایندۀ ویژۀ ریاست جمهوری اسلامی ایران در امور افغانستان

– اجلاس همسایگان افغانستان – غازان روسیه -  29 سپتامبر 2023              

آقای رئیس؛ همکاران محترم؛

خانمها؛ آقایان؛

موجب خرسندی است امروز پیش از نشست دوم سازمان ملل متحد برای بررسی وضعیت کشور دوست و برادر افغانستان، ما نمایندگان کشورهای همسایه همراه با روسیه در دیداری تازه که نمایندگان حکومت سرپرست افغانستان نیز در آن حضور دارند، برای تبادل نظر و مشورت در غازان پایتخت جمهوری خودمختار و مسلمان نشین فدراسیون روسیه گرد آمده ایم. بدین جهت مایلم در آغاز سخن مراتب قدردانی خود را از فدراسیون روسیه برای میزبانی ابرازدارم .

رایزنی و نشست ما بمنظور گفتگو درباره مسائل افغانستان در شرایطی انجام می‌شود که کماکان مهمترین مسئله وضعیت مردم رنجدید ه و آزرده این کشور از شرایط سخت جنگ و آوارگی چندین دهه دخالت خارجی است .

نادیده نمی‌توان گذاشت اشغال و تخلیه افغانستان، بدون توجه به مسئولیت رژیم اشغال، تعیین غرامت و خساراتی که به زیرسا ختهای این کشور از ناحیۀ تعرض اشغالگران وارد آمد ، سبب گردید تا افغانستانِ ثروتمند و مردم غیور آن متحمل خسارات جبران ناپذیر شوند. امروزۀ قوۀ اشغالگر ــ ایاﻻت متحدۀ آمریکا ــ و قوای همپیمان آن در کمال بی شرمی در برابر همه مشکلاتی که با دخالت نابجای خود متوجه افغانستان و مردم شریف آن ساختند، سکوت اختیا ر کرده اند. آنان نه فقط در برابر خسارات و صدمات پاسخگو نیستند بلکه با بی تفاوتی به اصول و حقوق مترتبه برای کیفر جنایات جنگی، سربازان و افسرانی که جنایتهای کم نظیری چون قتل زنان و کودکان در آئین عروسی رقم زدند را از محاکمه و کیفر مبرا می دانند. ایاﻻت متحدۀ آمریکا بدون ارائۀ کارنامۀ دخالتهای گذشته خود، کوشش دارد از طریق ابتکاراتی چون گروه تماس و یا پوشش سازمان ملل متحد باردیگر زمینه‌های بحر ان و بی ثبات سازی درافغانستان را دنبال نماید.

از نگاه جمهوری اسلامی ایران؛ کشورهای همسایه افغانستان امروز نقش مهم و اثرگذاری را در تثبیت شرایط امنیتی،توسعه اجتماعی، آبادانی و پیشرفت سرزمین همسایه خود که محصور در خشکی است، بر عهده دارند. بدین سبب پیش ا ز همه ضروریست کشورها ی همسایه افغانستان با اتحاد و یگانگی، خیرخواهی و نوعدوستی، همچنین اتخا ذ مواضع مشترک و یکسان کوشش نمایند شرایطی آغاز گردد تا منطقه بتواند بدون اتکا   به عنصر بیگانه مسیر دشوار مبارز ه با چالشهای فراروی خود را طی نمایند

در حقیقت برابر ما، یعنی جبهۀ «همسایگان افغانستان» بیگانگانی قرار دارند که اگرچه از منطقه دور هستند اما منافع خویش را برتری بخشیده و ارزشها ی رایجِ جوامع خود را برای دیگران ترویج و تبلیغ میکنند. آنان بدون هرگونه آکاهی و شناخت از اقتضائات و الزامات مردم این جغرافیا کوشش دارند آرا، ، باورها و حتی سبک زندگی خود را تحمیل نمایند .   حافظۀ مردم افغانستان و ملتهای منطقه در خاطر دارد؛ بیست سال اشغالگری مستمر و بدون دلیل ایاﻻ ت متحده امریکا و همپیمانانش آشکار ساخت جبهۀ بیگانگان با منافع ملی افغانستان سر سازگاری ندارد. از نگا ه مجموعۀ بیگانگان، ثبات و امنیت منطقه ا ی نیز بهایی ندارد. ای بسا بتوان گفت حتی بی ثباتی، امنیت زدایی و هراس افکنی را به عنوان یک سیاست زیربنایی موردنظر قرار میدهند و با حمایت غیرمستقیم از تهدیداتی چون تروریسم داعش، مواد مخدر، مافیای مها جرتهای غیرقانونی و انتقال تسلیحات و جابجایی گرو ههای تروریستی کوشش دارند ضمن گسترش ناامنی و بحران برای همسایگان، مسیر ساخت دولتی که ﻻزم است آرای آحاد مردم افغانستان را نمایندگی کند به چالش بگیرند.   بنابر چنین نگرشی؛ اولویت اصلی این نشست بایستی توافق بر   سر عبارات و متونی روشن   به جهت یادآوری مسئولیتهای دوره اشغال در جهان معاصر با تکیه بر مورد خاص افغانستان بوده و کشورهای همسایه درموضعی یکپارچه در نشست نوامبر 2023 از دیدگاهی مشترک و قاطع براساس بیانیه این نشست سخن گویند.    

یکی از مسائل مهم دیگر که اینک ما را مصمم ساخته درباره آن به گفتگو و تبادل نظر مبادرت ورزیم، همانا ثبات وامنیت منطقه است. ثباتی که بایستی توأمان در مرزها و داخل این کشور همسایه ما برقرا ر باشد تا بتوانند امنیت درو ن و برون جغرافیا ی سیاسی افغانستان را تامین و تضمین نماید. این موضوع مسئولیت سنگینی ر ا متوجه حکو مت سرپرستی افغانستان که معتقد است سیاست خود را براساس »جلبِ منفعت و دفعِ مضرت« همسایگان بنا نهاده، نموده است. برا ی تمام دو سال گذشته حکومت سرپرست سخن از اجرای تعهدات براساس استقرار دولت نوساز خود داشت و بر سرمسائلی چون :

* تدوین و ارائه پیش نویس قانون اساسی به جامعۀ جهانی و مردم شریف افغانستان

* برقراری حق تحصیل و آموزش بدون تبعیض جنسیتی

*جلب مشروعیت سیاسی نظام حاکم با پذیرش و ایفای نقش همۀ اقوام، مذاهب، زبانها و اقشار مردم

*تضمین امنیت همسایگان

موضع گرفت و بیانیه صادر کرد. از نگاه جمهوری اسلامی ایران؛ با اینکه در اینگونه مسائل پاسخگویی و مسئولیت پذیری به عنوان رکن و شاخصی مهم به شمار می آید اما »پاسخگویی« به میزان »سخنگویی« در این زمینه‌ها به نحوی که دغدغه‌های اجتماعی داخلی و منطقه ای را مرتفع سازد، ﻻزم و ضروری است. اکنون امید بیشتری است سیاست همسایگی بر بنیاد همان گزارۀ جلب منفعت و دفع مضرت بسرعت مدّنظر واقع گردد و برنامه اجرایی همراه با زمانبندی چنین سیاستی در چهارچوب مذاکرات سیاسی از سوی حکومت سرپرستی به همسایگان برای رایزنی و اعلام نظر منعکس شود، بلکه اقّل مشکلات بروز و ظهوری نیابد و خاطری از اهالی دو کشور مکدر نشود.

حضار گرامی و محترم؛

اینک جمهوری اسلامی ایران ؛

* با استقبال از استمرار بهبود نسبی وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم که موجب کاهش نگرانیها در قیاس با زمستان دو سال قبل شده

* با قدردانی از اهتمام بمنظور مبارزه با گروه تروریستی داعش خراسان

* با تحسین نسبت به افزایش سطح امنیت داخلی که چشم اندازی را برای تجارت و سرمایه گذاری گشوده ،    

پیشنهاد دارد برای حفظ و توسعه این روند مناسب است مقامات حکومت سرپرستی افغانستان بکوشند در تمهید مسائل ذیل نیز تسریع بخشند:

الف . از دیدۀ دور نبا ید داشت که انتظارات به حق و تاریخی در میان اقوام متعدد و ساکن بر سرزمین افغانستان که قرنهاست مالکیت   و حاکمیت خود ر ا   بر اراضی اجدادی خویش در پیکرۀ سرزمینی این کشور تثبیت وتسجیل نموده اند، باید به درستی و همراه با عدالت پاسخ داده شود.

ب . قرنهاست رابطۀ زمین و اقوامی‌که بر آن سکنی داشته و جایگیر شدند یک نظام اجتماعی مولد را فراهم ساخته که زمینۀ زراعت و مالداری را به عنوان یکی از ارکان اقتصاد افغانستان تسهیل بخشیده است. شوربختانه شرایط دهه‌ها جنگ که موجب آوارگی پناهجویان افغانستان شد به این ستون از اقتصاد افغانستان لطمه واردآورد. مناسب است برای کمک به مهاجرت معکوس پناهجویان و جذب سرمایه‌های در گردش اهالی افغانستان که در سرزمینهای همسایه و یا بیگانه بسر می‌برند، تمهیدی اندیشیده شود. فراموش نباید نمود سیاست بازگشت اقوام مهاجر با تثبیت حاکمیت اجدادی آنان بر اراضی تاریخی به یقین چشم انداز تازه ای را فراروی پیشرفت وآبادانی افغانستان می‌گشاید. بدیهی است در مسیر این بازگشت تضمین شده، جمهوری اسلامی ایران آماده است با وضع قوانین تسهیلات ویژ ه ای را برقرار نماید..

موضوع اساسی و مهم دیگر که با تثبیت آن، فضای آرامش منطقه تعمیم خواهد یافت، نیل هر چه سریعتر حکومت سرپرستی افغانستان به یک چهارچوب قانونی مشر وع همراه با نگرش و استناد و ارجاعی دقیق و عاری از شبهات بر اصول اسلام و قرآن است. قانونی که مبتنی بر واقعیت تنوع جامعه افغانستان باشد و دامنۀ آن همۀ اقوام، مذاهب و زبانها را شامل گردد. جمهوری اسلامی ایران عمیقاً خرسند از آن است که افغانستان همچون سایرکشورهای مسلمان منطقه مفتخر به رعایت حدود و شرایع نظام اسلامی و دستورات قرآنی است. بنابراین ضروری ست که قانون اساسی تاز ه افغانستان که متضمن اصول متقن اسلام عزیز است هرچه زودتر نگارش یابد .

شک نیست چنانچه قانونی بر مبنای آیه شریفه »یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً وقبایل لتعارفوا ان اکرمکم عندااله اتقاکم ان الله علیم خبیر« تحریر و نگارش یابد، اصول اسلام یعنی برابری جنسیتی، قومی و قبیلهای و مردمی ــ اعم از تمایزات زبانی، هویتی، فرهنگی و مذهبی ــ تثبیت و تضمین خواهدشد.                                                      

د . حکومت بر مسلمانان به مصداق تجربۀ صدر اسلام در مدینه النبی؛ حکمرانی عادﻻنه همراه با نگا هی همه جانبه نسبت به حقوق اهالی فا رغ از جنسیت، قومیت، تمایزها ی زبانی و فرهنگی است. همین امر سبب شد تا در قرن اول اسلامی مهاجر و انصار عقد اخوت بندند و اویسِ قرنیِ یمانی و سلمانِ فارسی و بلالِ حبشی در دیدۀ پیامبرعظیم الشان اسلام(ص) و سایر مسلمانان به یک چشم و با حقوق برابر و یکسان منزلت گیرند. بنابراین از نگاه جمهوری اسلامی ایر ان؛ دستیابی حکومت سرپرستی افغانستان به شرایط یک »نظام مشروع و همه پذیر « تضمینی روشن برای توسعه همه شمول همکار یها وافزایش   همه جانبۀ سطح ارتباطات در تمامی سطوح سیاسی ،اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی است.                                

ه ـ . تقویت روابط مدنی، پاسخ به مطالبات اقوام و گرو ههای اجتماعی و جلب مشارکت همگان در فرایندها تضمین مهمی است برای آینده تا بدینسان بسط مناسبات با نظام سرپرست بر افغانستان مورد توجه و تعمیق عملی قرار گیرد. امری که به نوبه خود حسن همجواری، همسا یگی، اتحاد و اتفاق منطقه ای را نیز فراهم خواهد آورد.                                                    

                                                          

اعضای محترم هیئتهای حاضر ؛                                        

افغانستان کشوری است که سرمایه گذاری و مشارکت در توسعه اقتصادی و صنعتی آن نیاز به همدلی و همکار ی همسایگان درمحیطی امن همراه با تعیین تضمین‌های روشن دارد. به نظر میرسد کشورهای همسایه ضمن احترام به حق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سرزمین افغانستان تمایل دارند این بخش از جغرافیا ی محیط همسایگی خود را د ر تعامل و تبادل همرا ه و همدل سازند. بدیهی است در این زمینه :

* مبارزه با خشکسالی،

* شت، تولید و انتقال مواد افیونی سنتی و صنعتی،

* مقابله با تروریسم و افرا طگری و جایگیر شدن عناصر نامطلوب و مخّل امنیت همسایگان

* ثبیت و مدیریت مرزها برای اجتناب از مهاجرتهای غیرقانونی،

* برخورد شبکه‌های مافیایی سوءاستفاده از کودکان و زنان،

* تبادل اطﻻعات در زمینۀ احتمال خرابکاری، توسعه جرائم سازمان یافته، فعالیت گروههای برانداز و دخالت سرویسهای اطﻻعاتی بیگانگان،

* رفع حوائج آوارگان و پناهجویان و تسهیل بازگشت امن آنان،  

از مجموعه اولویتهای مهم و اولیه میان همسایگان است. در کنار نیل به این سطح از همکاریها، ضروری است تا :

* همکاری گسترد ه ای از جهت توسعه زیرساختها با هدف «آبادانی«،

* گسترش شبکه‌های ارتباطی با مقصود «توسعه پایدار، تجارت و سرما یه گذار ی«،

* ارتقا سطح دانش و فرهنگی با نظرداشت «گسترش دانایی و همزیستی مسالمت آمیز«،

* بهبود رفاه و معیشت با منظور تضمین «بقای نسلی و امنیت غذایی «،  

 نیز در دستور کار میان افغانستان، همسایگان، روسیه و هند از یک سو، و جامعه جهانی و سازمانهای وابسته به ملل متحد از دیگر جهت قرار گیرد.                                            

نمایندگان محترم کشورهای همسایه و اعضای هیئتهای میهمان،                        

اعضای هیئت حکومت سرپرستی افغانستان؛                                    

مایلم خاطرنشان نمایم، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای همسایه و دارای مرزی طوﻻنی و بلند با افغانستان اینگونه باور دارد سه عامل مهم شامل:

* ریشه‌ها و پیوندهای هویتی میان مردمان دو کشور؛

* ابزارها ی تعامل همچون همزبانی اکثریت دو جامعه؛

* سرنوشت محتوم حاصل از اصل همسایگی؛

 موجب شده است تضمین بقا و زیست توام با آسایش و رفاه مردم دوکشور در اتصال و تنیدگی میان هم مورد توجه واقع گردد. این مهم وقتی محقق خوا هد شد که بتوان در برابر چالشهای مشترک همدﻻنه به مواجهه برخاست. شا ید در راس آن چالشها موضوع مهم تغییر اقلیم و خشکسالی قرار دارد. صرفنظر از تحول آب و هوا در جغرافیای منطقه به عنوان یک عامل اساسی و بنیادین، اشغالگری مداوم و پیوسته بیگانگان طی دهه‌ها ی اخیر مانع از آن شد تا اقدامات دور ه ای و ضروری برای حفظ مسیلها و شبکۀ توسعه آبیاری در دستور قرار گیرد. بموازات آن کم دقتی و کم دانشی در بهر ه برداری نادرست از منابع آبی و تغییر در مسیر انهار و جویها که حاصل عدم قدرت حاکمیت سیاسی بر همه اراضی کشور بود، خسارات جبران ناپذیری را بر اقلیم منطقه وارد آورده است. نتیجۀ نادیده انگاشتن دادِ زمین، قهرطبیعت، و سرانجام بیدادِ بشر نسبت به این سرمایۀ الهی گرانبها چه آن بخش نهفته در درون خاک و چه آن معادن و انهارِ پُشته بر پیکر زمین برای مردم رنج دیده و محروم غرب آسیا چه افغانستان و چه ایران طاقت فرساست.

امروزه  کم آبی وخشکسالی   همراه با   بی دقتی در نظام توزیع آب زمینۀ بروز بحران جدی را برابرکل منطقه گشوده است.   طی ما ههای اخیر مسئوﻻن امر دو کشور توانستند در ارتباط و همکار ی زمینه‌های ﻻزم برای رایزنی در این موضوع را براساس معاهده 1351 هیرمند فراهم آورند که نشان از پایبندی طرفین به تعهدات بین المللی و تاریخی دوجانبه وثیقی است که حسن همجواری، امنیت و صلح و ثبات را تضمین نموده است. به رغم برخی از فراز و فرودها اکنون مقامات عالی   دو کشور آگا هی دا رند که   تقویت مناسبات تجاری و اقتصادی در گرو پرداختن به مسئلۀ مهم آب طی سال های پیشرو است.

مهمترین اهتمام مشترک و کوششی که بتو اند زمینه   حل مشکل را فرا هم   آورد و مانع از بروز حوادث ناگوار و غیرمترقبه در طبیعت این منطقه گردد، علاوه بر ارتباط پیوسته میان مسئوﻻن امر، سرمایه گذاری و همکاری مشترک موسسات و شرکتها ی تخصصی دو کشورتحت م دیریت مسئوﻻن با هدف بهبود نظام توزیع آب، و نیز بهره بردار ی از طریق ایجاد خطوط و اتصاﻻتی مطمئن در محیط شهر ی ـ روستایی و نیز صنایع زراعی و کشاورزی است. در این بخش جمهوری اسلامی ایران نه تنها عزم خود را با تامین مایحتاج عمومی‌برای ممانعت از قحطی، تسهیل ترانزیت سوخت برای کاهش قیمتها و حفظ قدرت خرید مردم و یا آماده سازی خط آهن خواف – هرات و مسیر ترانزیت چاه بهار برای توسعه تجارت افغانستان در دو سال اخیر آشکار ساخت بلکه تمایل خود را به ایجاد مجتمع های پیشرفته کشت و زرع مشترک و تولیدی ـ صنعتی در استانهای مرزی برای مدیریت اقلیم و آب اعلام   می نماید. باور چنین است تنها بدینوسیله مشکلات مرزنشینان با ایجاد اشتغال امکان مهاجرت معکوس نیروی جوان و پُرانرژی مهاجران افغانستان مقیم در جمهوری اسلامی ایران به کشورشان حل خواهد شد.                      

فرجام سخن آنکه؛ نشست حاضر گامی در مسیر تبیین ابتکارات و ظرفیتهای منطقه و همسایگان افغانستان، پیش از دومین نشست بین المللی به ابتکار سازمان ملل است. در نشست نخستین که دوحه میزبانی آن را برعهده داشت، این موضوع مورد دقت و توجه دبیرکل محترم سازمان ملل و عموم هیئتها واقع شد که ابتکارات بین المللی بایست در ظرف مناسبات و تعاملات منطقه ای قابلیت اجرا و عمل داشته باشند. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران مایل است توجه دهد: موفقیت فرایندهای بین المللی همراه با توجه به اقتضائات و الزامات محیط همسایگان که اینک در قالب »فرمت مسکو« اغراض همه کشورهای منطقه را نمایندگی می‌کند، امیدبخش و ثبات افزا خواهد بود.

همچنین برخود فرض می دانم؛ در نوبتی تازه از میزبانی فدراسیون روسیه و مهمان نوازی گرم مردم مسلمان تاتارستان برای تمهید امکان این دیدار قدردانی نمایم ./